Over het onderwerp dominantie bij honden is al een veel geschreven. En toch blijft er de nodige verwarring over bestaan bij hondeneigenaren. Daarom probeer ik in dit artikel op een (hopelijk) eenvoudige wijze er meer uitleg over te geven.
Misschien herken je het namelijk wel, jouw hond valt uit naar andere honden en iemand zegt tegen je 'zo die is dominant zeg!'. Of je hebt daar zelf die gedachten bij op het moment dat jouw hond zo tekeer gaat. Of jouw hond is onzeker in bepaalde situaties en dan begint jouw hond bijvoorbeeld naar jou te grommen. En dan 'is hij ineens heel dominant'.
Om hier iets zinnigs over te kunnen zeggen moeten we eerst kijken naar wat dominantie nu eigenlijk precies betekent.
Wanneer we kijken naar de wetenschappelijk definitie met betrekking tot dieren dan zegt dominantie iets over over een relatie tussen individuen. Het geeft aan of 1 individu binnen deze relatie met betrekking tot een bepaalde resource zoals bv. een ligplek, eten, schuilplek, of sex, méér of eerdere toegang heeft dan een ander.
Dominantie is dan ook een beschrijvende term voor een relatie tussen soortgenoten en geen karaktereigenschap. Het zegt niets over het individuele dier.
Zie je ook dat er nergens 'agressief' staat? Dat een hond agressie inzet betekent dus niet meteen dat hij dominant is!
Onderzoek naar wolven
Veel mensen hebben inmiddels al wel eens gehoord van de wetenschapper David Mech. Hij heeft onderzoek gedaan naar wolven en in de jaren '70 kwam en daar dan de dominantie-theorie uit. Met de welbekende alpha-rollen en ondergeschikten.
Geen representatief onderzoek
Het onderzoek waarop de dominantie-theorie is gebaseerd, is gedaan in een groep wolven die bij elkaar waren gezet, ze waren geen familie, en ze hadden een te kleine ruimte en te weinig voedsel. Hierdoor waren ze erg gestresst. Met agressie werden posities afgedwongen.
Andere conclusies uit familiegroepen wolven
David Mech is inmiddels teruggekomen op dit onderzoek; hij heeft daarna nog meer onderzoek gedaan, naar échte familie-groepen wolven, en heeft hier andere conclusies uitgehaald.
In familiegroepen wolven gaat het er anders aan toe dan bij de groepen in dierentuinen. Dat wil niet zeggen dat dominantie niet bestaat, dat bestaat wel. Alleen het wordt er in familiegroepen niet overal agressie voor ingezet om een dominante positie af te dwingen, en zijn de jongere dieren niet telkens bezig om 'hogerop' te komen.
Dat wij dus bij onze hond bepaalde gedragingen de 'kop in moeten drukken', of dat wij met harde hand moeten overheersen is dus helemaal niet juist.
Het ouderpaar gebruikt alleen in specifieke omstandigheden, zoals tijdens het paren en tijdens eten, agressie om hun positie af te dwingen. Vaak ook alleen geritualiseerde agressie, en geen contact agressie. Het zou wel erg dom zijn om leden van de familiegroep te verwonden!
Het dier dat dominant is over de ander met betrekking tot een bepaalde resource, is daar zelfzeker in en weet door het inzetten van zijn lichaamstaal dus juist vaak agressie te voorkomen. Verder wordt deze positie door het ondergeschikte dier erkend, doordat deze deemoed-signalen toont (op de rug liggen). Dit wordt niet afgedwongen door het andere dier om daarmee zijn positie af te dwingen.
En de aanname dat we onze honden dus op de rug zouden moeten 'leggen' is dus een hele verkeerde aanname!!
Wat zegt dit wolvenonderzoek over dominantie bij honden?
Dan rijst nog de vraag, kunnen we deze bevindingen over wolven zomaar overnemen en daarmee iets zinnigs zeggen over dominantie bij honden?
Laten we eerst eens kijken in hoeverre wolven en honden op elkaar lijken. Het genenpakket van de hond komt ver overeen met die van de wolf. Desondanks is de hond is toch echt een veel beter geëvolueerde soort (als je kijkt naar aantal-vermeerdering) , juíst door het verschil tussen hen en de wolf.
Naar schatting komen er wereldwijd 900 miljoen honden voor. In Europa zijn dit er naar schatting zo'n 60 miljoen. Dit in tegenstelling tot maar 18.000 wolven in Europa!
Verschil tussen honden en wolven
Welk verschil heeft de evolutie van honden dan zo goed mogelijk gemaakt? Dat is het vermogen van de hond om zulke goede banden aan te kunnen gaan met de mens. Mogelijk zijn de meest tamme wolven, zelf in de buurt van mensen gaan leven. En hierdoor is een steeds tammere soort ontstaan.
Doordat deze honden in tegenstelling tot wolven graag in de buurt van de mens leefden, was er meer te eten voor ze. Ook werd de 'hulp' van de waarschuwende hond gewaardeerd door de mensen, honden waarschuwden hen voor indringers. Een wolf kun je met heel veel moeite misschien 'tam' maken, alleen de nakomelingen zullen altijd weer schuw en wild zijn. Bij honden is dit niet zo.
Dit heeft ervoor gezorgd dat mensen uiteindelijk honden gingen houden en met ze gingen fokken.
Daarnaast leven wolven in vaste groepen, jagen ze in groepsverband en paren ze maar 1x per jaar, uitsluitend het ouderkoppel zorgt voor nageslacht. Bij honden werkt dit heel anders. Het is nu dus een totaal andere soort!
Stray dogs
In groepen stray-dogs worden andere sociale structuren waargenomen dan bij wolven. De teven paren niet uitsluitend met 1 reu. Daarnaast voeden ze veelal zelf de pups op, en blijven moeder en kinderen een tijd bij elkaar.
De groepen honden komen bij elkaar, maar leven niet als 1 familiegroep. Het zijn veel individuen en er bestaan meerdere relaties. Er wordt niet in groepsverband gejaagd.
De honden zetten agressie in, over bepaalde resources die ze belangrijk vinden. Voor de een is dat een slaapplek, voor de ander eten of een schuilplaats. Er is niet een totale' 'roedelleider'.
Dominantie-verhoudingen bij de straat honden lijkt dus vooral te gaan over 'resources' die belangrijk zijn voor het individu. Er is niet 1 familiepaar welke de groep leiden.
Is onze uitvallende hond dan dominant te noemen?
Nu we wat meer over dominantie weten, kunnen we eens nagaan hoe het zit met het gedrag van onze eigen hond. Wanneer hij reactief gedrag vertoont naar andere honden, laat hij met een hoop kabaal en soms agressie iets weten. Maar is de hond zelfverzekerd? Is er überhaupt een echte relatie met degene naar wie hij het kabaal maakt? De voorbijganger?
Als hij dominant over de ander zou zijn in een situatie en dus zelfverzekerd zou zijn, had hij het dan nodig om dit met veel lawaai dit te laten zien? En er is niet eens een relatie met de voorbijganger. Dus het hele concept 'dominantie' is niet van toepassing op twee honden die elkaar passeren aan de riem.
In huis met andere honden uit het gezin kunnen er wel bepaalde verhoudingen ontstaan. Dan kan bijvoorbeeld de ene hond dominant zijn over de ander met betrekking tot een bot, of een slaapplek. Maar dit zegt dus weer iets over de relatie; een relatie die er niet is met voorbijgangers of incidentele ontmoetingen met andere honden.
Angst of onzekerheid
De meeste honden die zo veel kabaal maken en/of agressie inzetten doen dit om zichzelf te beschermen. Wanneer je jezelf wil beschermen ben je bang dat er anders iets vervelends gebeurt. Hieruit blijkt meteen al de onderliggende motivatie: angst of onzekerheid.
Nadeel aan de zienswijze 'dominantie'
Het gevaar van het gedrag als 'dominant' bestempelen is dat je de achterliggende motivatie niet achterhaalt en dat de hond onnodig gecorrigeerd wordt voor zijn gedrag. Omdat je als eigenaar bang bent dat jouw hond dominant is en je dit wel de kop in 'moet drukken' ga je jouw hond onnodig corrigeren. Onnatuurlijk zoals we hiervoor hebben geleerd, dit zorgt dan vaak ook voor verergering van het gedrag.
Ook is het gevaar van de dominantie-theorie, dat we onze hond onterecht beschouwen als een dier dat ten alle tijde 'hogerop' wil komen. Zijn gedrag wordt onjuist geïnterpreteerd, en hij wordt gecorrigeerd terwijl 'hogerop' komen niet eens zijn intentie was. Angstagressie ligt dan op de loer.. waardoor de eigenaar opnieuw de verkeerde interpretatie 'dominant' kan maken en de agressie alleen maar zal toenemen.
Agressie wordt vaak ingezet door honden om iets, of zichzelf te beschermen. In veel gevallen is er dan onzekerheid of angst als motivatie. En wanneer je jezelf wilt beschermen door het opzettend van een grote mond, heb je eigenlijk maar een heel klein hartje 😉
Hoe dan wel? Hoe kunnen we dan naar onze hond kijken?
Graag zie ik de hond als onderdeel van het gezin of als maatje. Zelf hebben we een gezin waarin al ongeveer 200 verschillende honden hebben geleefd, dus kan ik uit ervaring zeggen dat samenleven, juíst op basis van wederzijds respect; begrip; vertrouwen en tolerantie zorgen voor een harmonieus samenleven. Met welke hond dan ook!
Zie jouw hond dan ook gerust als maatje. Maar een maatje waarover wij wél de verantwoording hebben en dienen te nemen. Verdiep je in zijn belevingswereld, in de lichaamstaal. Zorg dat je zijn/haar signalen leert begrijpen.
Dit betekent niet dat er geen regels hoeven te zijn. Regels geven ook duidelijkheid. En begrenzen is soms nodig, voor de veiligheid van de hond of de maatschappij. Maar dit kan ook gewoon op een duidelijke manier, waarbij je niet boos hoeft te worden of hoeft te corrigeren. Áánsturen. Bied jouw hond duidelijkheid en veiligheid. Leer jouw hond wat je wél van hem verwacht in plaats van wat niet. Werk zoveel mogelijk samen, zo krijg je een super goede band!
Wil jij nog meer lezen over wat iedere hond nodig heeft? Lees dan mijn blog '3 belangrijke dingen die iedere hond nodig heeft'.
Valt jouw hond blaffend en/of grommend uit naar andere honden?
Download dan mijn gratis E-book 'Meer begrip voor je hond' met reactief of uitval-gedrag naar honden.
* Leer meer over de mogelijke oorzaken; is het altijd angst? Of speelt opwinding en genetische aanleg ook een rol?
* Wat heeft dominantie er mee te maken?
* En ontvang 3 waardevolle adviezen, om alvast een paar stappen te kunnen gaan zetten!
Literatuurlijst:
Dit artikel is geschreven door Henriëtte Jordens. Kopiëren of overname van dit bericht zonder toestemming is niet toegestaan. Delen van dit bericht op sociale media via onderstaande links stel ik erg op prijs!
Copyright Henriëtte Jordens - 2021