Stress bij hond Joska
Voor dit artikel neem ik je mee in het verhaal van Joska. Reactiviteit en stress zou je op het eerste gezicht misschien niet verwachten bij deze hond Haar eigenaren zijn erg sportief en doen veel activiteiten met haar. Ze gaan twee keer per week naar de hondensport (Agility) waar ze echt super goed in is. Zodra ze aan de beurt is, is ze nergens anders meer op gefocust dan op het parcours. Op die momenten is ze perfect aan te sturen.
Haar eigenaren vinden het ook heel erg leuk om dit samen met haar te doen. Thuis oefenen ze regelmatig, ze zijn er van overtuigd dat dit nodig is voor zo'n sportieve hond. Met veel liefde en inzet willen ze dit haar dan ook bieden. Joska is gek op balletjes en haar eigenaren wandelen veel met haar waarbij ze iedere dag balletjes gooien.
Reactiviteit en stress bij hond Joska
In het dagelijkse leven is Joska uit gaan vallen naar andere honden. Los van de riem kan ze aardig met ze overweg maar aan de riem fixeert ze en blafte ze naar andere honden. Ze is dan erg opgewonden en trekt hierbij aan de riem.
Haar eigenaren weten goed hoe ze moeten trainen, ze nemen lekkers mee en proberen haar tijdens de wandeling af te leiden. Soms werkt dit ook want ze luistert door alle trainingen zeer goed, maar ze kunnen toch niet voorkomen dat ze reactief gedrag vertoont en regelmatig uitvalt.
Onderzoek naar reactief gedrag, lichaamsbeweging en stress bij honden
In een onderzoek naar reactief gedrag bij honden en beweging (Linda Cooper - Reactive dogs and Exercise) werden er onder andere de volgende dingen getest: blaffen, borstelen (haren overeind), en fixeren naar honden.
De honden kregen tussen de 3 en 6 dagen (afhankelijk van hoe lang hun eigenaar het protocol met ze deed) een speciaal anti-stress protocol opgelegd. Dit omdat het meerdere dagen kan duren om het stress hormoon (cortisol) in het bloed naar beneden te brengen.
Prikkels beperken bij reactief gedrag
Gedurende het onderzoek was het de bedoeling dat de honden zo min mogelijk zouden wandelen buiten op straat. De meeste honden liepen niet meer dan 30 minuten per dag. Alle vormen van (na)jagen (balletjes, speeltjes) en hoog stimulerende fysieke activiteiten (rennen, springen etc.) werden afgeschaft.
In plaats daarvan werden er alleen mentaal uitdagende activiteiten aangeboden zoals snuffelspelletjes en oefeningen waarbij de hond moet nadenken.
De uitkomsten van het onderzoek waren erg opvallend. Blaffen en borstelen verminderde met 80%! Het fixeren verminderde zelfs met 88%. Hoe meer dagen de eigenaren mee deden met het onderzoek, hoe groter het positieve verschil was in het gedrag van de honden. Reactiviteit en de stress waren dus verminderd!
Kun je dan stellen dat lichaamsbeweging niet goed is?
Nee zeker niet. Voldoende lichaamsbeweging is erg belangrijk voor een hond. Het voorkomt hart en vaat-problemen en het is goed om op gewicht te blijven.
Ook zorgt lichaamsbeweging ervoor dat een hond goed in zijn vel zit, het gaat depressies tegen. Alleen wanneer een lichaam in een staat van continue stress is, is het belangrijk om ervoor te zorgen dat die adrenaline niveau's af kunnen nemen.
Wanneer dit is afgenomen kun je lichaamsbeweging weer gaan toevoegen, maar er altijd rekening mee houden dat je de prikkel-intensiteit niet te hoog op laat lopen.
Hoe overstimulatie voor meer reactief gedrag stress en bij honden kan zorgen
Overstimulatie kan ervoor zorgen dat er continu teveel stress-hormoon in het bloed aanwezig is. In het geval van Joska, is er continu veel stresshormoon in het bloed door leuke activiteiten. Zowel door positieve activiteiten als negatieve activiteiten kan het gebeuren dat de hond overgestimuleerd is.
Agility is iets wat Joska super leuk vindt, maar waarbij er ook een flinke dosis adrenaline wordt aangemaakt. Doordat dit regelmatig geoefend wordt, zonder tussendoor genoeg rust te nemen, verkeert het lichaam eigenlijk in chronische stress modus.
Chronische stress bij honden
Ook wanneer een hond uitvalt naar andere honden en hij dit dagelijks meemaakt, kan het lichaam in een chronische stress-modus zitten. Doordat er bij iedere uitval veel adrenaline wordt aangemaakt, wordt ook de aanmaak van het stress-hormoon cortisol geactiveerd.
Wanneer de hond dagelijks veel andere honden tegenkomt en hij dagelijks uitvalt, komt zijn lijf in een vicieuze cirkel terecht. Het niveau stress-hormoon in het bloed keert niet meer terug naar een normaal niveau. Hierdoor blijft de hond sneller getriggert om uit te vallen, waardoor er weer meer stress-hormoon vrij komt en dit houdt het hele proces in stand.
Ook balletje gooien levert stress bij honden op!!
Het gooien van een balletje zorgt voor een flinke dosis adrenaline. Dit kan er ook voor zorgen dat je hond continu in stress-modus is.
Door telkens de bal te vangen, krijgt de hond een shotje dopamine. Dit wordt ook wel het beloningshormoon genoemd. Het hormoon werkt heel verslavend.
Daarnaast wordt er de hele tijd adrenaline en cortisol (vecht-vlucht hormoon) aangemaakt, wat de spieren helpt te kunnen najagen en achtervolgen van de 'prooi'. Ook balletje gooien draagt dus bij aan reactiviteit en stress! (Lees er meer over in mijn blog: De verslaafde hond.)
Geen denkwerk
Het balletje gooien stimuleert geen denkwerk voor de hond. De hond is helemaal niet met zijn hersenen of met zijn neus bezig. Hij rent alleen maar achter de bal aan met hoge activiteit en wordt daarbij telkens beloont voor het vangen.
Wat zien we dan bij deze honden gebeuren? In figuur 1 zie je hoe de stemming van een hond zo ongeveer hoort te zijn. Net boven rust, een beetje vrolijk. Figuur 2 laat zien wat er gebeurd wanneer veel stresshormoon aanwezig is.
Honden waarvan hun continue stemming veel hoger is dan net boven rust hebben eerder last van probleemgedrag:
Reageren op beweging
Wanneer een hond veelvuldig achter bewegende dingen aanrent zoals een bal én uitvalt naar honden, is hij vaak erg gewend om (reactief ) op 'beweging' te reageren. Dit zie je veel gebeuren bij herders en collies. Honden van dit type hebben een predispositie om beweging te controleren; het zit in hun aanleg.
Wanneer je deze honden de hele tijd achter een bal aan laat rennen zorg je eigenlijk dat ze topsporters worden. Ze worden steengoed in het controleren van die beweging (de bal) en deze honden zijn dus snel geneigd om op iedere vorm van beweging te reageren. Ook wegrennende honden, katten of verkeer!
Voor deze honden is het dan erg moeilijk om het ene te laten terwijl ze het andere telkens weer mogen doen. Dat maakt dus dat het dubbel zo lastig is om niet meer blaffend uit te vallen.
Sport voor de hond
Er zijn meerdere hondensporten waarbij het opwinding- en activiteitenniveau hoog licht. Hierbij kun je onder andere denken aan Dog Frisbee, Agility, IPO, Flyball.
Zorg na actieve inspanning waarbij de hond flinke opwinding heeft ervaren, altijd dat hij genoeg tijd krijgt om weer tot rust te komen. Dit kan dus 2-6 dagen duren! Ook is het van belang om het activiteitenschema gedurende de week zorgvuldig onder de loep te nemen om te zorgen dat de stress zich niet stapelt.
Samenvattend: het verband tussen reactief gedrag en stress bij honden
Er zijn veel verschillende dingen die bijdragen aan een verhoogd stress-niveau bij de hond. Hierbij valt te denken aan het gooien van balletjes en verschillende hondensporten. Honden waarvan de continue stemming hoger is dan net boven rust, vertonen vaker probleemgedrag.
Daarnaast zijn er honden die een predispositie hebben om beweging te controleren. Wanneer deze honden ook nog eens enorm 'getraind' zijn om op beweging te reageren door bijvoorbeeld balletjes gooien dan is het bijna een automatische reactie om ook op andere vormen van beweging te reageren, zoals verkeer of andere honden.
Het kan 2-6 dagen duren voordat stresshormonen weer voldoende zakken in het bloed. Om stress bij een hond met reactief gedrag te verminderen en daarmee dus ook zijn reactieve gedrag zelf te verminderen helpt het positief om gedurende een periode wandelingen en prikkels te verminderen.
Hoe verlaag je stress bij je hond en bied je meer mentale uitdaging?
Aangezien we nu weten dat het meerdere dagen kan duren voordat het stress-hormoon weer gezakt is naar een normaal niveau is het dus zaak om ervoor te zorgen dat de hond minstens 3-6 dagen zo min mogelijk prikkels te verwerken krijgt.
Hoe langer hoe beter! Bij langdurig gestresste honden kan het zelfs 4-6 weken duren voordat er weer rust in het lichaam is teruggekeerd maar ik kan me voorstellen dat dit niet voor iedereen toepasbaar is. Laten we dus minstens 7 dagen aanhouden om voor een zo optimaal mogelijke situatie te zorgen.
Verveling ligt ook op de loer
Zeven dagen minder wandelen of prikkel-arm wandelen kan er dus voor zorgen dat de stress-hormoon niveaus afnemen, maar wanneer je niets doet met je hond zou hij zich verschrikkelijk gaan vervelen. Dat werkt niet bevordelijk voor zijn algehele gesteldheid. Er zijn een aantal dingen die je kunt doen, die voor mentale uitdaging zorgen en/of ontspannend werken.
Snuffelen (mentale uitdaging & ontspanning)
Het is voor de hond heel natuurlijk gedrag om te snuffelen. Er zijn meerdere onderzoeken naar snuffel en zoek-gedrag gedaan. Voldoende wandel en snuffel-tijd resulteert in gelukkige honden. Zeker wanneer de honden ook nog eens los van de riem, zelf keuzes kunnen maken in waar ze snuffelen en hoe lang. Het verhoogd het optimisme. - referentie nog opzoeken en eronder zetten. Ik heb er een speciaal blog over geschreven: Waarom is het goed om je hond therapeutisch te laten snuffelen?
Wanneer je snuffelen in gaat zetten om de stress bij de hond te verminderen, is het belangrijk om goed na te denken wáár je de hond laat snuffelen. Het kan namelijk zo zijn, dat een hond die al flink opgewonden wordt van de wandelingen en andere honden, juist door de geur van andere honden nog meer opwinding ervaart. Let hier dus goed op bij de hond, dat het snuffelen ontspannend werkt en niet opwinding-verhogend.
Relaxte omgeving
Om een ideale setting te maken voor jouw hond om lekker te kunnen snuffelen, ga je naar een heel rustig stukje in een park of bos, waar niet veel mensen of honden komen.
Door hier vaak naar toe te gaan, wordt het een 'bekende' omgeving, wat ook al minder stressvol is. Gebruik een langere riem, zodat de hond genoeg ruimte krijgt om te kunnen ruiken waar hij wil.
Let er hierbij zelf ook goed op, dat je de hond niet telkens meetrekt, of dat je bewust stil gaat staan wanneer hij ergens aan wil ruiken.
Wanneer de hond de omgeving niet in de gaten hoeft te houden zal hij makkelijker geneigd zijn om rustig te snuffelen. Als jullie een grote tuin hebben, dan is snuffelen in de eigen tuin natuurlijk ook heel erg ontspannend.
Het nut van slapen (ontspanning)
Slapen is een van de belangrijkste dingen voor een hond. Jonge honden hebben gemiddeld tussen de 18-20 uur slaap nodig. Volwassen honden tussen de 16-18 uur gemiddeld. Uit observaties van wilde honden / straat honden is gebleken dat ze ongeveer 12 uur echt slapen, 6 uur een slaap/waak toestand hebben en ongeveer 6 uur actiever zijn.
Tijdens de slaap verwerken honden wat ze meemaken. Slaap is belangrijk om mentaal gezond te blijven. Het is erg opvallend dat honden ook beter leren wanneer ze voldoende slapen, hun hersenen kunnen de informatie dan beter opslaan en verwerken.
'Extra' trainen heeft geen zin
Uit een ander onderzoek is zelfs gebleken dat 'extra' trainen niet zo veel zin heeft, de slaap en rust tussendoor is juist nodig om de oefeningen goed op te slaan in de hersenen. 2x per week oefenen levert net zo veel of zelfs meer resultaat op als 6x per week oefenen.
Dagritme
Neem het dagritme van jouw hond eens onder de loep, krijgt hij voldoende slaap? Sommige (jongere) honden hebben echt begrenzing nodig om rust te kunnen vinden. In huis is er vaak zoveel te beleven; kinderen, spulletjes om te pakken, genoeg manieren om aandacht te krijgen…dat het soms heel moeilijk kan zijn om dit met rust te laten.
Wanneer jouw hond uitvalt naar andere honden of snel opgewonden en reactief is, is het dus extra van belang om te zorgen dat er voldoende rust en slaapmomenten zijn.
Zoekspelletjes (mentale uitdaging en ontspanning)
Om de neus van de hond aan het werk te zetten, kun je zoekoefeningen gaan doen. Je kunt bijvoorbeeld allemaal voertjes verstoppen in een stapel bladeren. Dit is een leuke oefening voor de hond. Ook kun je voertjes verstoppen in huis, in een snuffelmat of een hersenwerkje doen. Waarbij de hond én voertjes moet zoeken én zijn hersens moet gebruiken.
Het zoeken van een speeltje of knuffeltje waar de hond erg gek op is kan ook een super goede oefening zijn. Hieronder heb ik een mooie oefening uitgeschreven over hoe je het opzoeken van een knuffeltjes kan opbouwen.
Oefening: Opbouwen 'zoek'
Knuffelen / Masseren / TTouch (ontspanning)
Niet alleen onze bloeddruk daalt wanneer we een hond aaien, ook bij de hond daalt de bloeddruk. Het heeft voor ons allebei dus een rustgevende werking. Er zijn hele leuke cursussen te volgen op het gebied van massage en TTouch. Zo leer je heel bewust naar jouw hond te kijken en uit te zoeken op welke manier hij de aanraking prettig vind.
Heb je een gespannen hond of vertoont jouw hond reactief gedrag? Reactiviteit en stress kan verminderen. Zorg dan dat je dagelijks tijd 'inroostert' om met hem te knuffelen (indien hij dit fijn vind) of hem rustig te aaien. Kies hiervoor een moment uit waarop de hond toch al vaak wel wat meer ontspannen is, voor sommigen is dit misschien 's avonds bij (of op) de bank. Aai of masseer op een rustige manier, zodat de hond er extra van ontspant.
Clicker-oefeningen - (mentale uitdaging)
Met een clicker of met een beloningswoordje zoals 'yes' kun je hele leuke oefeningen gaan doen met de hond. Deze oefeningen kunnen de hond heel gemakkelijk stimuleren tot zelf nadenken. Voor de leesbaarheid heb ik het nu over 'click' maar hier kun je ook 'yes' lezen 🙂
Hoe gaat dit nu in zijn werk?
Allereerst leer je de clicker, of het beloningswoord aan:
- Je clickt of je zegt 'yes' en vervolgens geef je meteen iets lekkers.
- Dit herhaal je 8x. Na een pauze van een paar minuten herhaal je dit nog eens.
- Doe dit 2 dagen 2x per dag.
- Wanneer de hond zijn hoofd de andere kant op heeft of even niet op je let en je een keertje clickt, kijk je naar zijn reactie.
- Draait hij meteen zijn hoofd om? Dan weet je dat hij de clicker kent.
Daarna kun je oefeningen gaan doen met de clicker of het beloningswoord. Hieronder heb ik een super leuke clickeroefening uitgeschreven. Ik heb hem op mijn opleiding geleerd en daarna met veel plezier geoefend.
Oefening: 'Ga maar in de doos'
Laat je creativiteit er op los!
Lukt deze oefening al een beetje, laat je creativiteit er dan op los! Je kunt je hond aanleren om jouw hand met zijn neus aan te raken, of om iets op te pakken, of om iets ergens in te doen (spullen opruimen). Bedenk maar iets leuks!
Kauwen
Het is een instinctief en natuurlijk gedrag voor honden om te willen kauwen. Kauwen verlaagt stress bij honden. Om jouw hond te helpen lekker in zijn vel te zitten, is het van belang om dagelijks voldoende kauwmaterialen beschikbaar te hebben, of dit op een goede manier te stimuleren bijvoorbeeld door het aanbieden van een kong.
Wanneer de hond met veel angst of stress te maken heeft in zijn leven, is het nog meer van belang, zodat de stress hormonen kunnen zakken naar een lager niveau.
Samenvattend: hoe verminder je reactief gedrag en stress bij honden?
Hierboven heb je kunnen lezen dat er verschillende manier zijn om de stress en de daarmee gepaarde reactiviteit te laten zakken. Ook heb je kunnen lezen hoe je je hond mentale uitdaging te bieden waarbij zijn niveau van opwinding niet te hoog wordt. Je kunt je hond:
- Laten snuffelen
- Voldoende laten slapen
- Zoek-oefeningen doen
- Knuffelen / Masseren / TThouch
- Clickeroefeningen doen
- Kauwen
Tot slot nog terug naar Joska
Wanneer we het gedrag van Joska alleen zouden proberen op te lossen door middel van training, dan komen we er niet. Kijk nog maar eens naar figuur 2. Haar basisstemming is al zo hyper, dat er maar weinig voor nodig is om over haar grens heen te gaan.
Allereerst gaan we nu haar lijf tot rust laten komen. Minstens één week de fysieke belasting minimaliseren en geen prikkels opzoeken. Ze krijgt alleen mentale uitdagingen en ontspanningsoefeningen zoals hierboven beschreven.
Daarna kan de training naar andere honden worden opgepakt. Wanneer haar eigenaren nu weer met haar gaan trainen, zien ze dat ze veel minder opgewonden is en veel rustiger in huis. Nu komen ze er wel!
Valt jouw hond blaffend en/of grommend uit naar andere honden?
Download dan mijn gratis E-book 'Meer begrip voor je hond' met reactief of uitval-gedrag naar honden.
* Leer meer over de mogelijke oorzaken; is het altijd angst? Of speelt opwinding en genetische aanleg ook een rol?
* Wat heeft dominantie er mee te maken?
* En ontvang 3 waardevolle adviezen, om alvast een paar stappen te kunnen gaan zetten!
Literatuurlijst:
Dit artikel is geschreven door Henriëtte Jordens. Kopiëren of overname van dit bericht zonder toestemming is niet toegestaan. Delen van dit bericht op sociale media via onderstaande links stel ik erg op prijs!
Copyright Henriëtte Jordens - 2021
dag Henriette dankjewel voor zoveel info te willen delen.. Ik was aan het zoeken op spanning verminderen begon al met valeriaan tinctuur .. maar dit werkt lijkt me niet .. Mijn hond mechelse van januari 2019 werd al bestempeld met nerveus voor ik haar meenam volle corona start.. beslist op een filmpje.. werklijn.. Onze mechelse herder die we hadden is plotseling ziek geworden hersenen meningitis en dezelfde nacht nog gestorven hij was net geen 8 jaar.. En binnen een week hebben we deze pup gevonden, ze was toen al 12 weken. Haar taak zal moeten worden rust te hebben..; ipv steeds vertier te zoeken in alles wat beweegt of het nu in het licht van de lamp is of in beweging op straat.. Ze is continue in paraatmodus…. Letterlijk wat ik hier ook lees ..reageert op niezen van mijn man niet op die van mij.. als mijn man recht staat vliegt ze overeind etc.. Met beloning met brokjes kan ik nauwelijks iets voorkomen wel afleiden, maar mogelijk ook het risico hebben dat ik intussen wel belonend werk op haar reactieve gedrag.. Een plek om rustig te wandelen is er hier wel als het regent en door de week.. mooi weer betekent hier geen rust in de bossen.. Gelukkig hebben we een tuin waar we een snuffel ren rondje hebben aangelegd.. Maar zoals ik hier juist leerde is het dagelijks snuffelen in ontspanning aan een lange lijn 8-10 mtr heb ik.. Dat ga ik proberen, en in de tuin zoeken van voertjes en geen apporteren? van speeltjes.. Vandaag heb ik haar al eens op haar plek gestuurd terwijl ik wat eten ging maken en momenteel ligt ze in de bench met haar kluif die ze dagelijks gebruikt .. en waarmee het enige rustpunt dat ze zelf zoekt is tijdens het avond eten gaat ze uit zichzelf even liggen knabbelen.. en na ons krijgt ze haar avond eten. We hopen dat we haar de rust kunnen gaan brengen die ze duidelijk nodig heeft.. En wij ook wel aangenamer vinden . Zoals ze nu is zou je zeggen tegen de eerste de beste die haar even mee wil nemen.. alsjeblieft graag voor een uur of 8! en dan weer terug.. Zelfs een hondenopvang durf ik niet aan want ik denk dat ze dan nog meer hyper terugkomt. gelukkig is het thuis niet echt druk , maar zijn wel gepensioneerd.. dwz ik toch..
Hoi Marie, wanneer jouw hond echt helemaal dol op het balletje is, kun je haar wel gemakkelijk aanleren om de bal te zoeken ☺️ Dan kom je tegemoet aan haar werk-drift, ben je haar mentaal aan het uitdagen en heb je een leuke activiteit voor jullie samen. Vaste rustmomenten in proberen te lassen kan ook heel goed werken. Mocht je mijn hulp nodig hebben dan help ik jullie graag verder ♀️
Wat een mooi artikel Henriette!
Ik ben vandaag nog begonnen met onze stabij.
En ik maar denken dat ik de hond een plezier deed door elke dag stokken of ballen te gooien. Toen ze klein we deden we vaak zoek spelletjes, dat pakken we meteen weer op.
Heb je nog ideeën hoe we onze hond kunnen helpen in tijden van vuurwerk; ze is dan panisch!
Bedankt!
Dank je wel meneer Wilbert . Top om de zoekspellen weer op te pakken! En een kleine nuance, gooien met een bal is niet áltijd slecht, maar wel wanneer jouw hond reactief gedrag vertoont of heel vlug hyper en opgewonden is. Dan is het waarschijnlijk alleen maar stress-verhogend. Wanneer je je hond graag wil helpen tijdens de jaarwisseling, dan raad ik je aan om tijdig te beginnen en eens een afspraak in te plannen met een gedragstherapeut. Die begeleiding is niet in een paar tips te vertellen en het is goed dat het plan op maat gemaakt wordt voor jouw eigen hond. Indien je in mijn regio zit mag je altijd contact opnemen, en anders kun je eens kijken op http://www.nvgh.nl (beroepsvereniging voor gedragstherapeuten) om iemand in jouw regio te vinden. Veel succes! ♀️
Heel informatief artikel. Ik ga hier zeker mee aan de gang. We hebben pas een Bulgaarse hond, die letterlijk naar alles en iedereen uitvalt.
Hoi Catharina, dank je wel voor je reactie. Mooi dat je met je Bulgaarse hond hier mee aan de slag kunt gaan! Zeker honden die net hier zijn, zullen hier veel baat bij hebben. Mocht je merken dat je toch nog vast blijft lopen, dan is het aan te raden om verdere begeleiding in te schakelen. Je mag me altijd een mailtje sturen als je hulp nodig hebt. Met vriendelijke groeten, Henriëtte